Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Bölümü´nden Prof. Dr. Selim Kurtoğlu, son yıllarda tüm dünyada sorun haline gelen erken ergenlikle mücadele konusunda ailelerin bilinçli olmaları gerektiğini söyledi.
Özellikle fastfood tipi beslenme ve yetersiz uyku gibi obeziteye yol açabilecek sebeplerin erken ergenlikte etkili olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Kurtoğlu, ebeveynlerin erken ergenliğe karşı alacakları ilk 8 önlemi şöyle sıraladı:
Gebelikte sigara kullanılmamalı ve kilo alımına dikkat edilmeli
?Çocuklarda erken ergenliğe yol açan nedenler, gebelik döneminde başlar. Bu yüzden anne adaylarının bu süreci nasıl geçirdikleri, çocuklarının geleceği açısından oldukça önemlidir. Gebelik sürecinde sigara kullanan ve 14 kilodan fazla alan anne adaylarının çocuklarının ileride obezite ve erken ergenlik sorunu yaşadıkları bilinmektedir. Erken ergenlik kız çocuklarında erkeklere oranla daha belirgin şekilde ortaya çıkmaktadır.?
Bebek doğar doğmaz sağlıklı besinlerle tanıştırılmalı
?Çocuklarda sağlıklı beslenme, doğumdan itibaren önem kazanmaktadır. Bebek doğduktan ilk 6 aya kadar anne sütü ile beslenmedir. Ancak anne sütünün yokluğunda mamaya başvurulmalıdır. 6 ay sonrası da ek gıda destekli beslenme programına geçilmelidir. Bu süreçte çocuklar; yoğurt, meyve püreleri, çorbalar ve 7 aydan sonra köfte şeklinde verilecek kırmızı etle beslenmelidir. Bebeklere inek sütünün erken aylarda verilmesi, şeker hastalığı riski oluşturduğundan beslenme planı içinde yer almamalıdır.?
Çocuğa aile sofrasında yemek yeme alışkanlığı kazandırılmalı
?Karbonhidrat ağırlıklı ve kilo aldırıcı gıdalar, batı tipi beslenme olarak kabul edilen fastfood ağırlıklı besinler, kötü yağ içerikli sağlıksız atıştırmalıklar, içeriğindeki NMDA gibi bazı maddeler nedeniyle kilo aldırıcı özelliğe sahiptir. Çocuk kontrolsüz bir şekilde bu besinleri tükettiğinde, obezite sorunu ile karşı karşıya kalır. Şişmanlayan çocukta, yağ dokusundan salgılanan leptin hormonu ergenliği uyarır. Yani çocuğun aşırı kilo alması, erken ergenliğe zemin hazırlar. Ailelerin yaşam şekli ve beslenme alışkanlıkları, çocukları yakından ilgilendirmektedir. Çocuğa, aile üyeleri ile bir arada sofraya oturarak yemek yeme alışkanlığı kazandırılması, gelecekteki beslenme düzeni üzerinde önemli bir etki oluşturmaktadır.?
Çocuk hareketli oyunlara teşvik edilmeli
?Hareketsizlik, erişkinler kadar çocuklar için de önemli bir tehlikedir. Fiziksel aktiviteden uzak olmak, çocukluk çağında da obezite gibi pek çok hastalığın temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle çocukların iki yaşına kadar televizyon izlemesine ve iki saatten fazla bilgisayar ya da benzeri oyunlar oynamasına izin verilmemelidir. Bunun yerine hareket edebilecekleri oyunlara ve günlük egzersizlere teşvik edilmeleri önemlidir. Altı yaş döneminde ?yağ dokusunun geri dönmesi´ denilen bir durum söz konusudur ve özellikle bu yaş öncesinde kilo alımı engellenmelidir. İlkokul döneminde de çocukların hareketsiz ve durağan yaşam şekilleri, aşırı kilo alımı ile birlikte erken ergenliğe giden süreci hızlandırmaktadır.?
Yeterli uykuyla iştah artışı engellenmeli
?Düzenli ve yeterli uyku uyuyan çocukların, yaşıtlarına göre daha sağlıklı kiloya sahip olduğu bilinmektedir. Çünkü uyku düzensizliği çocukların iştah mekanizmasını olumsuz etkiler ve yemek yeme meylini artırır. Eğer çocuk günlük 8 saatten daha az uyuyorsa, günde 10 saat uyku uyuyan bir çocuğa göre obeziteye yakalanma riski 1.82 kat daha artmaktadır. Uyumayan çocuklar atıştırır, televizyon izler ve iştah mekanizmaları iştah açıcı ?ghrelin´ hormonu nedeniyle artar. Bu atıştırmalıklar özellikle gazlı içeceklerle birlikte, yağlı ve karbonhidratlı yiyeceklerse, kalorisi yüksek olan bu besinler kilo alımını tetikler ve erken ergenliğin önemli bir nedenini oluşturur.?
Aileler dikkatle çocuklarını takip etmeli
?Kız çocuklarında 8 yaş öncesinde koltuk altı ve bikini bölgesinde oluşan tüylenme, erken ergenliğin önemli bir belirtisidir. Ergenliğin başlangıcı olarak tanımlanan ?adrenarş´ ve sonrasında ergenliğe geçiş yakından izlenmelidir. Ailelerin çocuklarını düzenli olarak kontrol etmesi ve tüylenme durumu söz konusu ise vakit kaybetmeden endokrinoloji uzmanına başvurmalıdır. Özellikle 8 yaşından önce tüylenme ve sonrasında göğüslerde büyüme varsa dikkat edilmelidir.?
Ailesel yatkınlık varsa genetik tarama yapılmalı
?Erken ergenlik sorunu değiştirilemeyen ve değiştirilebilen faktörlerden kaynaklanmaktadır. Sorun, beyinde oluşan ve ?hamartom? adı verilen tümör ya da hipotalamus bölgesindeki bazı kitlelerden kaynaklandığında, organik nedenlere bağlı erken ergenlik olarak tanımlanmaktadır. Genetik mutasyonlar da ergen ergenliğe yol açan bir nedendir ve özellikle aile öyküsü söz konusu olduğunda, önlem amaçlı olarak gen mutasyonlarının araştırılması gerekir. Erken ergenlik, değiştirilemeyen faktörlerin yanı sıra; beslenme, hareketsizlik ve düzensiz uyku gibi değiştirilebilen nedenlere bağlı olarak da görülebilir.?
Erken ergenlik oluşmuşsa, ?final boy? riskine karşı önlem alınmalı
?Erken ergenlik durumunda kemik yaşı da ilerlemektedir ve kadınlık hormonu olan östrojenle çok erken yaştan itibaren tanışma, gelişim bozukluklarını beraberinde getirir. Östrojen hormonu kemik gelişiminin hızlanmasına neden olur. Bu aşamada erken ergenliğe müdahale edilmezse, ?final boy´ denilen en son boy rakamı düşmektedir. Yani çocuk yaşıtlarına göre daha kısa olmaktadır. Kadınlık hormonu östrojene çok erken yaşta maruz kalmış çocukların, gelecekte meme ve rahim kanseri olma riski artmaktadır. Bu nedenle kız çocuklarında kilonun dengelenmesi ve kilo kontrolü, erken ergenliğe gidişi duraklatabilir.?
