Katar krizini başka bir açıdan bakarak biraz açalım, bunun için de Katar hakkında değişik bilgilere ve dünya ticaretinde doğalgaz ve LNG´NİN (SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ) konumuna bakarak durum değerlendirmesi yapmak daha faydalı olacaktır.
LNG´NİN dünya piyasasına girmesi 1964 yılıdır.
1) LNG´NİN ( SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ) Dünyadaki üretimi;
Küresel enerji piyasasında 2015 yılı itibarıyla 186,9 trilyon metreküp doğalgaz rezervi bulunduğu tespit edilmiştir.
- LNG´NİN Dünya Üretimi 2008 yılında 226,5 milyar metre küptür.
- 2015 yılında da 338,3 milyar metre küp üretime ulaşmıştır.
- Dünyada LNG üretim miktarı her geçen sene artarak devam edeceği, Uluslararası Enerji Ajansı´na göre küresel LNG talebinin 2020 yılında %40 artışla 466,5 milyar metreküpe yükseleceği öngörülmektedir.
- LNG talep tarafında ise 2000 yılından bu yana LNG ithal eden ülkelerin sayısı ÜÇ KAT artmış ve 2015 yılında ithalatçı ülke sayısı 30 ?a çıkmıştır. 2015 yılı sonunda toplamda 17 ülkenin ihracat yaptığı ve 37 sıvılaştırma terminalinin, yeniden gazlaştırma terminal sayısının 108´e ulaştığı, depolama kapasitesinin de 500 milyar metreküp olan bir LNG piyasası mevcut durumdadır.
- 1970´li yıllarda LNG´NİN uluslararası doğalgaz ticaretindeki payı % 6 iken 2015 yılına gelindiğinde bu oran % 32,5 olmuştur.
- Dünyada doğal gaz ve buna bağlı olarak LNG tüketimi çevre dostu da olmasından dolayı ciddi şekilde PETROLÜN ve KÖMÜRÜN yerine kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Buda PETROL üreten ARAP ÜLKELERİNİ önemli şekilde ekonomik olarak rahatsız etmektedir.
- LNG´NİN gemi taşımacılığında sülfür ve nitrojen oksit salımını azalttığı bu yüzden de Uluslararası Denizcilik Örgütünün, 2020´de evrensel çapta % 0,5 sülfür sınırı uygulayacağı duyurulmuştur. Buda deniz taşımacılığında yakıt olarak 2020´li yıllarda LNG´YE geçileceği görülmektedir.
- Aralık 2015 tarihinde Paris´te yapılan COP21 İklim Zirvesi´nde gaz emisyonlarının azaltılmasına yönelik alınan kararla birlikte petrol ve kömüre nazaran doğalgaza olan talebin artması beklenmektedir.
- Kömür kadar ucuz ve yenilenebilir enerji kadar temiz bir kaynak olmasa da fosil yakıtlar içerisinde en temiz kaynak olan doğalgaz tüketiminin uzun yıllar boyunca devam etmesi öngörülmektedir.
- LNG, Ülkelerin doğalgaz ihtiyacını boru hatları dışında deniz yoluyla karşılamalarına imkan tanımaktadır.
- Bilindiği üzere doğalgazın sıvılaştırıldıktan sonra tankerlerle denizaşırı ülkelerden transfer edilip ithalatçı ülkelerde terminaller vasıtası ile tekrar gazlaştırılarak depolanması ve istenildiği vakit kullanıma sunulmasının sağlanması önemlidir. Bu suretle yaşana bilecek bir arz sıkıntısın da ithalatçı ülkelerin enerji güvenlikleri açısından önemli bir riski minimize edebilme imkanına da kavuşmuş olmaktadırlar.
- LNG arz ve talep piyasasına yeni aktörlerin katılacak olması, fiyatta rekabet ortamının oluşmasına ve bu durumun fiyatlardaki mevcut düşüşü devam ettirmesine olanak tanıyacağı görülmektedir. Petrolden çıkış, doğal gaza yöneliş ve bunun yanında arz fazlası fiyatlar üzerinde düşüş etkisi yaratmaktadır.
2) Katar 2015 yılında 106,4 milyar metreküp LNG (SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞALGAZ) ihraç ederek küresel piyasa birincisidir. Katar LNG Dünya piyasasında % 31,8´lik Pazar payına sahiptir. Katar´ın ayrıca iç tüketimi 21,89 milyar metreküptür.
- 2. sırada Avustralya 39,8 milyar metreküp, % 12´lik İhracat Pazar payı
- 3. sırada Malezya 34,2 milyar metreküp, % 10,2´lik İhracat Pazar payı
- 4. sırada Nijerya 27,5 milyar metreküp , % 8,3´lük İhracat Pazar payı
- 5. sırada Endonezya 21,9 milyar metreküp, % 6,6´lık İhracat Pazar payı
3) Katar bugün dünyanın en zengin ülkesidir. 2015 yılında GSYH 210 milyar dolara ve kişi başına düşen milli gelir de 96 bin dolara ulaşmıştır.
4) Arabistan yarımadasında yer alan Katar dünya doğalgaz rezervlerinin % 15´şine sahiptir. Rusya ve İran´dan sonra 24,5 trilyon metre küp kanıtlanmış doğalgaz rezervi ile dünya sıralamasında üçüncü sıradadır.
5) Katar doğal gaz ihracatının tamamına yakınını sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) şeklinde dünya piyasalarına ihraç etmektedir. Katar´da 13 adet sıvılaştırma terminali bulunmaktadır.
6) Katar diğer Körfez ülkeleri gibi petrol zengini bir konumda bulunurken sahip olduğu doğalgaz rezervleri ile bölge ülkelerinden ayrılmıştır.
7) Katar, son dönemde Brezilya, Arjantin, İngiltere, Fransa, Türkiye, Portekiz, İspanya, Almanya, Hollanda, İsveç, Ukrayna, Yunanistan, İran, Tunus, Fas, Kenya, Sudan, Lübnan, Çin, Tacikistan, Pakistan, Malezya, Endonezya, Hindistan ve Sri Lanka´da resmi kayıtlara göre 500 milyar dolar ama gizli fonlarla birlikte 1.7 trilyon dolarlık bir yatırım yapmıştır. Dünyanın en büyük devlet fonuna sahiptir.
8) Küresel enerji piyasasında LNG ihracatı gerçekleştiren ülkeler arasında % 31,8 payla Katar ilk sırada yer almaktadır.
2015 yılında Katardan LNG ithal eden ülkeler sıralaması ( ilk 12 ülke);
- Japonya 12,3 milyar metreküp , Dünya piyasasındaki ithalat payı % 34 ? 1 ci
- Güney Kore 12,1 milyar metreküp , Dünya piyasasındaki ithalat payı % 13,2 ? 2 ci
- Hindistan 11,8 milyar metreküp , Dünya piyasasındaki ithalat payı % 5,8 ? 4cü
- İngiltere 7,5 milyar metreküp
- Taiwan 6,5 milyar metreküp
- Çin 5,2 milyar metreküp , Dünya piyasasındaki ithalat payı % 7,9 ? 3 cü
- Mısır 5.0 milyar metreküp
- Italya 4,4 milyar metreküp
- Tailand 3,3 milyar metreküp
- Pakistan 2,3 milyar metreküp
- İspanya 2,2 milyar metreküp
- Belçika 2,1 milyar metreküp
9) Katar dünya piyasalarında doğalgaz ve petrol fiyat artışının önünü kesmektedir. Katar´ın enerji piyasasını dengeleyen ve enerji fiyatlarının geri gitmesine neden olan bir konumda olduğu görülmektedir.
10) Kaya gazı devrimi ile birlikte Şubat 2016´dan itibaren ihracatçı konuma gelen ABD, Avrupa adına alternatif kaynak ve ülke arayışlarında ön plana çıkmıştır.
11) LNG arzında yaşanan artış (ABD), ekonomik yavaşlama gibi nedenlerle düşüşe geçen LNG fiyatları, petrol fiyatlarına da yansıyarak petrol fiyatlarının düşüşe geçmesine neden olmuştur. Bu gelişme ihracatçı ülkelerin değil ithalatçı ülkelerin lehine işleyen bir durumdur.
12) ABD´DE şu an 2 adet sıvılaştırma terminaline sahiptir bunun yanında yapım aşamasında da 9 adet sıvılaştırma terminali bulunmaktadır. ABD planlanan ve inşaat halindeki projeleriyle 2024 yılına kadar sıvılaştırılmış doğalgazda (LNG) 300 milyar metreküplük ihracat potansiyeline ulaşarak, diplomatik ?restleşme? içinde bulunduğu sektör lideri Katar´ın tahtını sarsması beklenmektedir. ABD inşaat halinde 9 LNG sıvılaştırılma terminalinin yanı sıra planlanan 30 LNG sıvılaştırma projesiyle orta vadede ihracat kapasitesinin yıllık 300 milyar metreküpe çıkaracağı planlanmaktadır.
13) Avustralya ve bilhassa ABD´nin kaya gazı üretiminden dolayı LNG arz pazarındaki konumlarını arttıracak olmaları LNG arzını da artıracağından bu durum fiyatlarda düşüşü de beraberinde getireceği kaçınılmaz görülmektedir.
14) ABD Başkanı Trump, seçimde ? ABD´Yİ BÜYÜK ABD YAPACAĞIM. BUNUN BEDELİNİDE ARAPLAR ÖDEYECEK? söyleminin unutulmaması gerekir.
15) Ayrıca, Dünyada önümüzdeki dönemde LNG´DE ikinci arz patlaması beklenmektedir.
Bu veriler çerçevesinde durum değerlendirildiği zaman aşağıdaki sonuçlar çıkmaktadır;
a) Dünyada PETROL üreten ülkelerin, piyasanın LNG üretiminin eline geçmekte olmasından ekonomik olarak ciddi şekilde zarar gördükleri ve çok rahatsız oldukları görülmektedir.
b) PETROL üreten ülkeler, LNG´NİN Dünya enerji piyasasında ciddi Pazar payı almaya başlaması ile ellerindeki petrol rezervlerini biran evvel kullanmak istemelerinden dolayı enerji fiyatlarının üzerinde baskı yaratmıştır. Bu durumun da Dünyada enerji fiyatlarının artmasındaki en büyük engel olarak görülmektedir.
c) ABD´NİN, diğer Arap ülkelerini kullanarak Katar´a karşı diplomatik hamlesi ile elde etmek istediği neticeler;
- LNG piyasasına ABD önümüzdeki senelerde ulaşacağı yüksek ihracat potansiyelinden dolayı dünya piyasasına ağırlığını koymaya başlayacağı ve bunun içinde fazla fiyat düşürmeden dünyada ki pazar payını arttırma hamlesi olarak görülmesi gerekmektedir. Katar LNG arzı açısından güvenilirliğini kaybettiği veya iç karışıklıkla üretim yapamayacak noktaya getirildiği zaman piyasanın ciddi şekilde güvenilir üretim limanı konumunda olan ABD´ye kayabileceği görülmektedir. Bu da ülkeler için enerji güvenlikleri açısından çok önemlidir.
- Bu şekilde enerji arz kaynağı ABD´NİN eline geçeceği için, ABD dünyadaki diğer memleketleri bu suretle gerek siyasi gerekse de ekonomik olarak da kontrol altına almış olacaktır. Bundan en çok etkilene bilecek ülkelerin başında Japonya, Çin, Hindistan ve AB ülkeleri gelmektedir.
- Katar enerjiden elde ettiği kaynakları (Dolarları) ABD dışındaki ülkelere yatırım yapmaktadır. ABD´NİN de bundan ciddi şekilde rahatsız olduğu görülmektedir. ABD Petrol ? doğalgaz zengini Arap ülkelerinin Dolarlarını ABD´YE getirmesini istemektedir. ABD Başkanı Trump´ın seçimde ki ARAPLAR için söylemini unutmamak gerekir. ABD´NİN Katar´a bu hamlesi ile bütün petrol ve doğalgaz zengini Arap ülkelerine elde ettikleri kazançlarını ABD´YE getirmeleri gerektiğini belirtmektedir. Yoksa korkutarak ve Katar´a yaptığı hamleler gibi hamlelerin sözünü dinlemeyen başka ülkelerinde yaşaya bileceğini belirtmektedir.
- ABD´LERİ Katar üzerinden İRAN´I (Dünyanın ikinci büyük doğalgaz rezervine sahip ) sıkıştırmayı ve hedefe koyarak kontrol altına almayı düşündüğünün de atlanmaması gerekmektedir. ABD bu hamlesi ile, İran´ın da enerji arzı açısından güvenilir bir ülke olmadığının altını çizmek istemektedir.
- ABD´LERİ ayrıca gerek ekonomik buna bağlı olarak da siyasi olarak ciddi bir güç olma noktasına doğru giden ÇİN ve HİNDİSTANIN enerji kaynaklarını ele geçirerek bu ülkeleri kontrol altına almak istediği de göz ardı edilmemesi gereken bir konudur.
- Ayrıca ABD´DE ki güç çatışmasında Silah lobisi, Para lobisine karşı hamlesini Trump vasıtası ile Katar üzerinden yapmıştır. ABD Katar hamlesi ile Katar´a yatırım yapan Para lobisine ve Katar´ın yatırım yapmış olduğu ülkeleri de etkilemek ve onlara göz dağı vermek istediği görülmektedir. Bunların başında da İNGİLTERE,FRANSA ve TÜRKİYE gelmektedir. ABD bu hamlesi ile de KÖRFEZ´DEN buralara gidecek parayı da bir hamle ile bitirmeyi hedeflemiştir.
Petrol üreten Arap ülkeleri de, kendi menfaatleri açısından ABD´NİN bu tezgahına göz yumarak oyunun baş aktörleri olmuşlardır. Katar´a karşı olan Arap Ülkeleri (Petrol zengini) Katar´ın doğalgaz (LNG) ihracatını engelleyerek, petrol fiyatlarının yukarı çıkmasına ve kendi ekonomilerini belli bir süre içinde düzlüğe çıkarmayı hedefledikleri görülmektedir. LNG´NİN dünya enerji piyasasında ağırlığının artarak devam edeceği, buna bağlı olarak da enerji fiyatlarının geriye gitmesine neden olacağı ve bunun da önlenemeyeceği görülmektedir. KATAR ve İRAN´NIN devre dışı bırakılması ile LNG´DE ABD ciddi bir Pazar payına sahip olacaktır. Bu suretle de ABD istediği gibi stratejik konumda olan enerji kontrolünü de eline geçirmiş olacaktır. Bu senaryoda petrole kısa sürede talep artacağı içinde petrol fiyatları yükselecek ve petrol üreten Arap ülkeleri de ekonomik olarak geçici olarak kazanç sağlayacaklardır. Ama evdeki hesap hiç bir zaman çarşıya uymamaktadır.
Tekrar hatırlamakta fayda vardır; İran ? Irak savaşı sonrası, Saddam zamanında Irak´ı Kuveyt´e sokarak KÖRFEZ ülkelerinde ve ARABİSTANDA biriken petrol-dolarları nasıl ABD´NİN hortumladığının unutulmaması gerekir.
Petrol üreten Arap ülkelerinin atladığı;
ABD kendi LNG üretimini satabilmesi, iyi fiyat alabilmesi ve stratejik konumda olan enerji arzını kontrol altında tutmak açısından KÖRFEZ ?DE her zaman kargaşa isteyeceğini unuttukları görülmektedir.
